TELİF HAKKININ SINIRLANDIRILMASI VE İHLALİNE İLİŞKİN UYUŞMAZLIKLAR

TELİF HAKLARININ SINIRI

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu eser sahibine eser üzerinde geniş haklar tanınmıştır. Ancak her hakkın bir sınırı olması nedeniyle eser üzerindeki hakların da sınırsız olması hukuken mümkün değildir. Nitekim FSEK m.30 ile m.47 arasında yer alan maddelerde, eser sahibinin haklarına getirilen sınırlamalara yer verilmiştir:

- KAMU DÜZENİ AÇISINDAN SINIRLAMALAR

- KAMU YARARI ADINA SINIRLAMALAR

- KİŞİ YARARINA MENFAAT DÜŞÜNCESİYLE SINIRLAMALAR

1. KAMU DÜZENİ AÇISINDAN SINIRLAMALAR

FSEK m.30/1 hükmünde; “Eser sahibine tanınan haklar, mahkeme ve diğer resmi makamlar huzurunda zabıta ve ceza işlerinde bir muameleye konu teşkil etmek üzere kullanılmasına mani değildir. Fotoğraflar, adli maksatlar için sahibinin rızası alınmaksızın, resmi makamlar veya bunların emriyle başkaları tarafından her şekilde çoğaltılabilir ve yayılabilir.” denmek suretiyle bu durumlarda eserlerin eser sahibinin rızası olmaksızın kullanılabileceği hüküm altına alınmıştır.

2. KAMU YARARI AÇISINDAN SINIRLAMALAR

FSEK 31 ila 37 nci maddeleri arasında hüküm altına alınmıştır.

Mevzuat Ve İçtihat Serbestliği

Nutuk Ve Sözlerin Serbestliği

Gazete ve Haber İçerikleri

Temsil Serbestliği: FSEK m.33 ile eğitim ve öğretim kurumlarında, yayımlanmış bir eserin yüz yüze eğitim amacıyla kâr amacı gütmeksizin temsili, eser sahibinin ve adının açıklanması şartıyla temsili serbest kılınmıştır.

Eğitim Öğretim Amacıyla Seçme Ve Toplama Eser Serbestisi: Eğitim ve öğretim faaliyetleri kapsamında daha önceden yayımlanmış eserlerin toplu şekilde öğrencilere sunulmasıdır. Örneğin; Belli bir akıma ait şiirlerin toplu bir şekilde veya bazılarının seçilerek öğrencilerin kullanımına sunulması eser sahibinin izni olmaksızın yapılabilmektedir.

İktibas (Alıntı) Serbestisi: Herhangi bir eserde yer alan belli kısımların, başka bir eserde eser sahibinin gösterilmesi suretiyle yer verilmesidir. Günümüzde birçok eserde yer verilen “kısmen veya tamamen hiçbir şekilde alıntılanamaz” şeklindeki ifadelerin hukuken bir geçerliliği bulunmamaktadır. İktibas, eser sahibinin iznine bağlı değildir. İktibas (alıntı) gerçekleştirilirken, “maksadın haklı göstereceği nispet” aşılmamalıdır. Yani iktibas yapılan eserde dürüstlük kuralının haklı göstereceği ölçüye uygun olarak iktibas yapılmalıdır

İKTİBAS YAPILMA USULÜ

FSEK ve Medeni Kanunu’nun 2. maddesi uyarınca hoş görülmeyecek derece fazla ve kaynak gösterilmeksizin alıntılar yapılması hukuka aykırılık teşkil eder.

• - İktibas, bir eserin “bazı cümle ve fıkralarının” bir başka esere alınmasıyla sınırlı olmalıdır.
• - İktibas, maksadın haklı göstereceği bir nispet dâhilinde yapılmalıdır.
• - İktibas, belli olacak şekilde yapılmalıdır.
• - İktibas ister aynen, ister mealen olsun, eserin ve eser sahibinin adı belirtilerek iktibasın kaynağı gösterilmelidir.

İNTİHAL SUÇU

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda eser olarak kabul edilen fikri ürünler ile eser sahibinin bunlar  üzerindeki maddi, manevi ve bağlantılı hakların ihlali durumunda uygulanacak cezai müeyyideler hüküm altına  alınmıştır.

İntihal suçları, FSEK ’in 71. maddesinin ilk fıkrasında üç bent halinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre:

Başkasına ait esere, kendi eseri olarak ad koyan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır. Bu fiilin dağıtmak veya yayımlamak suretiyle işlenmesi hâlinde, hapis cezasının üst sınırı beş yıl olup, adlî para cezasına hükmolunamaz.

Bir eserden kaynak göstermeksizin iktibasta bulunan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır. Bir eserle ilgili olarak yetersiz, yanlış veya aldatıcı mahiyette kaynak gösteren kişi, altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

TELİF HAKKININ İHLALİNE İLİŞKİN UYUŞMAZLIKLAR

FSEK kapsamında telif hakları gerek hukuki gerekse ceza davaları ile koruma altına alınmıştır. FSEK Hukuk ve Ceza Davaları başlıklı 5’inci bölümünde telif haklarının ihlali ile ilgili hukuk davaları 3 başlık altında toplanmıştır. Bunlar:

- Tecavüzün refi (kaldırılması) davası,

- Tecavüzün meni (önlenmesi) davası ve

- Tazminat davalarıdır.

1. Tecavüzün Kaldırılması Davası: Telif haklarına karşı başlamış ve halen sürmekte olan bir tecavüzün varlığı halinde açılabilir. Bu itibarla; tecavüz bitmiş ise, artık tecavüzün kaldırılması davası açılmaz. Ancak koşulları mevcut ise tazminat istenmesi mümkündür.
2. Tecavüzün Önlenmesi Davası: Mali veya manevi haklara karşı muhtemel bir tecavüz tehlikesinin önlenebilmesi amacıyla açılır. Tecavüzün önlenmesi davası, tecavüzün kaldırılması davasından farklı olarak, başlamış olan tecavüzün tüm sonuçları ile ortadan kaldırılmasına değil; ancak olası bir tecavüz tehlikesinin önlenmesine yönelik olarak açılır.
3. Tazminat Davası: Tecavüz eylemi nedeniyle, eser üzerindeki malî ve manevî hakları zarara uğrayan kişilerin maddî ve manevî tazminat isteyebilecekleri dava türüne tazminat davası denilmektedir.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nda fikir ve sanat eserleri ve bağlantılı hakların ihlaline ilişkin cezai yaptırımlara yer verilmiştir. FSEK 70’inci maddesinde ayrıntılı olarak suç tiplerine yer verilmiştir:

- Hak sahibi kişilerin yazılı izni olmaksızın işleyen, temsil eden, çoğaltan, değiştiren, dağıtan, her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma ileten, yayımlayan kişisel kullanım amacı dışında elinde bulunduran ya da depolayan kişi hakkında bir yıldan beş yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.

- Başkasına ait esere, kendi eseri olarak ad koyan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır.

- Bir eserden kaynak göstermeksizin iktibasta bulunan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır.

- Hak sahibi kişilerin izni olmaksızın, alenileşmemiş bir eserin muhtevası hakkında kamuya açıklamada bulunan kişi, altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

- Bir eserle ilgili olarak yetersiz, yanlış veya aldatıcı mahiyette kaynak gösteren kişi, altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.